Nếu có ai đó bảo bạn dành cho hắn 5 năm cuộc đời của bạn để hắn sẽ đưa bạn tới đỉnh cao thành công, bạn có tin hắn không?
Đó chính là lời hứa hẹn của RZA khi chiêu mộ các anh tài được chọn lựa vào nhóm Wu-Tang Clan. Và để thuyết phục hai tay thuộc dân anh chị như Ghostface Killah và Raekwon thật không đơn giản chút nào.
3. Kẻ biến hoá Ghostface Killah
Bắt đầu với Ghostface Killah (Ghost), còn được biết đến qua cả nghệ danh rút gọn “Ghostface”, “Iron Man” và “Tony Starks”.
RZA quen thân với Ghost sau khi anh này bỏ dở trung học và bắt đầu giao du với anh em họ nhà RZA, GZA, và Ol’ Dirty Bastard, thậm chí chuyển vào ở chung với cả hội sau này.
Tính tới giờ, Ghost là thành viên giữ được phong độ ổn định nhất Wu-Tang Clan. Cho đến năm 2019, anh vẫn tiếp tục cho ra album solo Ghostface Killahs với chất lượng ngon lành của một trong những thành viên sáng lập quan trọng nhất Võ Đang Phái.
Trong bản track đầu tay “Protect Ya Neck” của Wu-Tang Clan, phần rap của Ghostface Killah không có gì quá đặc biệt để nêu bật rõ “năng lực” đặc biệt của anh. Tuy vậy, Ghost đã cảnh báo với mọi người “I come with shit in all types of shapes and sounds”. Và đó không phải câu chém gió của Ghost vì lời rap của anh về sau được ví như những mảng màu sắc sáng tạo nhất nhóm khi anh vẽ lên các khung hình cực chi tiết và sống động về các câu chuyện mà anh kể lại.
Và RZA nhận ra cái “siêu năng lực” đó của Ghost. Giống như cái tên bí danh “thoắt ẩn thoắt hiện” của một “hồn ma”, Ghost có thể dùng ngôn từ phong phú để kể đủ các loại câu chuyện, từ việc tự sự cuộc đời của mình đến những chuyện hư cấu của một kẻ gangsta. Anh rap với cái giọng ở tông cao, nhanh đặc trưng. Trong những sản phẩm solo sau này, người nghe càng được “chứng kiến” bằng “đôi tai” các nhân vật khác nhau và các tình huống họ bị đưa đẩy vào qua phần lời cực chi tiết và sinh động, đến độ người nghe cảm thấy mọi thứ đều hiện ra trước mắt họ.
Trong những bức tranh đó họ thấy được một Ghostface Killah đã từng có một thời thơ ấu vất vả trong bài “All That I Got Is You”:
“Yo, dwellin' in the past, flashbacks when I was young
Whoever thought that I'd have a baby girl and three sons
I'm goin' through this difficult stage I find it hard to believe
Why my Old Earth had so many seeds
But she's her own woman, due to me I respect that
I saw life for what it's really worth and took a step back”
Trong tư tưởng của Five Percent Nation (hay còn gọi là The Nation of Gods and Earths) mà hội Wu-Tang Clan đều thấm nhuần, Gods tượng trưng cho người đàn ông - người cha, và Earths tượng trưng cho người đàn bà - người mẹ. Thế nên ở đoạn lời trên, Ghost tự hỏi sao mẹ của anh - “Old Earth” lại có nhiều những “hạt giống” để sản sinh ra anh và các anh chị em trong nhà. Anh nể phục nghị lực của bà khi anh giờ đây có một cô con gái và ba cậu con trai mà anh đã thấy vất vả lắm rồi.
Những hình ảnh “lấy kìm để chỉnh ăng ten tivi”, “mặc chung quần đến trường” “ăn cả sạn” vì quá nghèo của gia đình nhà anh thuở nhỏ
“Check it, fifteen of us in a three bedroom apartment
Roaches everywhere, cousins and aunts was there
Four in the bed, two at the foot, two at the head
I didn't like to sleep with Jon-Jon he peed the bed”
Mười lăm người nhà anh nhét chung trong căn hộ 3 buồng ngủ chật hẹp. Cả gián, cả anh em họ hàng và cả cô dì chú bác đều ở chung một nhà. Họ nằm chen chúc, hai người cuối giường, hai người đầu giường.
“My friends might be laughin', I spent stamps in stores
Mommy where's the toilet paper, use the newspaper
Look Ms. Rose gave us a couch, she's the neighbor”
Tủi khổ vì phải đứng xếp hàng nhận thực phẩm từ những phiếu ăn, nhà anh còn phải dùng giấy báo thay giấy vệ sinh, và có những hôm phải ngủ nhờ nhà hàng xóm.
“But I remember this, moms would lick her finger tips
To wipe the cold out my eye before school with her spit”
Khó khăn khổ cực là vậy, nhưng hình ảnh ngọt ngào của người mẹ liếm đầu ngón tay để vuốt đôi mắt anh trước khi đến trường không chỉ là câu chuyện đẹp về tình mẫu tử mà còn bộc lộ những giây phút “yếu mềm” rất con người của một rapper “đầu gấu” chuyên chọi nhau với các rapper khác như Mase và 50 Cent.
Cái chất mafia gangsta cũng là hình ảnh xuất hiện nhiều trong lời rap của Ghost như trong bài tuyệt đỉnh “Shakey Dog”. Ở track này, không cần màu mè cấu trúc verse-hook-verse-hook, cả bài chỉ là chuỗi lời rap dài kể về vụ cướp tiền hội Cuba chuyên buôn bán hàng cấm:
“Back seat with my leg all stiff
Push the fuckin' seat up, tartar sauce on my S Dot kicks
Rocks is lit while I'm poppin' the clips
I'm ready for war, got to call the Cuban guys”
Câu chuyện mở đầu với hình ảnh Ghost ngồi chật chội hàng ghế sau đến ăn còn không thoải mái. Anh lên nòng chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến.
“Made my usual gun check, safety off, come on Frank
The moment is here, take your fuckin' hood off
And tell the driver to stay put
Fuck them n**** on the block they shook, most of them won't look
They frontin', they no crooks they fuck up they own jux”
Như thường lệ, Ghost kiểm tra lại súng ống, bỏ chốt an toàn. Anh quay sang Frank củng cố tinh thần hắn, rồi nhắc tay lái xe ngồi yên vì ở khu phố này không thằng nào dám săm soi chiếc xe.
“These fuckin' maricons on the couch watchin' Sanford and Son
Passin' they rum, fried plantains and rice, big round onions on a T-bone steak
My stomach growling, yo I want some”
Những chi tiết nhỏ đều được Ghost tô vẽ ở khung hình như đứng theo dõi đám Cuba ngồi ăn trên ghế mà bụng anh phải réo lên vì đói đều được nhắc tới cực sinh động.
“Hold on, somebody's comin', get behind me, knock at the door
Act like you stickin' me up, put the joint to my face
Push me in quickly when the bitch open up
Remember you don't know me, blast him if he reach for his gun”
Như một bộ phim của Quentin Tarantino, tình huống mà Ghost dựng lên căng thẳng đến độ có cả kế hoạch giả bộ anh là nạn nhân của chính vụ cướp này để bọn người Cuba bị đánh lạc hướng.
“Yo who goes there? Tony, Tony one second homie
No matter rain, sleet or snow you know you supposed to phone me
Off came the latch, Frank pushed me into the door
The door flew open, dude had his mouth open
Frozen, stood still with his heat bulgin'
Told him, "Freeze!" lay the fuck down and enjoy the moment
Frank snatched his gat, slapped him, asked him
Where's the cash, coke and the crack? Get to smokin' you fast”
Hồi ba của câu chuyện đẩy lên cao trào bắt đầu lúc Ghost gõ cửa với Frank đang giả vờ dí súng phía sau. Cánh cửa mở, tay người Cuba đứng như phỗng mồm há hốc. Frank tiếp đến dí súng hắn bắt chỉ chỗ để tiền và hàng trắng, “nhanh không tao bắn”.
“He let the pitbull out, big head Bruno with the little shark's teeth chargin'
Foamin' out the mouth, I'm scared
Frank screamin', blowin' shots in the air
Missin' his target, off the Frigidare, it grazed my ear
Killed that bullshit pit, ran to the bathroom butt first
Frank put two holes in the doorman's Sassoon
The coke's in the vacuum, got to the bathroom, faced his bad wounds
The big one had the centipede stab wound
Frank shot the skinny dude, laid him out
The bigger dude popped Frankie boy, played him out
To be continued...”
Câu chuyện rẽ sang một hướng khác khi mụ vợ xuất hiện cầm khẩu súng. Frank bắn chết bà ta nhưng lão chồng kịp thả con chó pitbull ra khiến Frank hoảng loạn bắn loạn xạ. Hắn chạy được vào phòng tắm xem mấy vết thương trong đó có vết nặng nhất kéo rộng như chân rết. Frank chỉ sau đó kịp giết tay gày còm nhưng bị gã đô con bắn chết. Câu chuyện kết thúc không rõ kết cục xảy đến với Ghost ra sao.
Cái hay trong lời rap mà Ghost viết nó thể hiện sự bạo lực trong cuộc sống nhưng cũng đồng thời hư cấu thành câu chuyện đầy hấp dẫn. Chính thế mà trong các album solo của anh, Ghost tận dụng hết cỡ tài nghệ này. Đó cũng là lý do cho đến giờ Ghostface Killah - được mệnh danh một trong số “rapper kể chuyện” hay nhất trong làng Hip Hop, và được coi là thành viên thành công nhất với sự nghiệp solo với album kinh điển Supreme Clientele và hàng loạt sản phẩm chất lượng khác.
4. Bếp trưởng Raekwon
Raekwon (Rae) được coi là một trong những MC giỏi nhất Wu-Tang Clan. Vậy mà khi RZA rủ Rae vào hội, Rae mới chỉ từng viết vỏn vẹn bốn đoạn lời rap.
Được gọi dưới biệt danh đầy đủ Raekwon The Chef, tay “bếp trưởng” này xuất thân từ buôn mai thuý đường phố và chuyên “chế” các loại hàng để bán. Đó cũng là lý do khi vào Võ Đang Phái, lời rap của anh luôn trung thành với chủ đề mai thuý và gangsta.
Trong bản “Protect Ya Neck” của Wu-Tang Clan, “bếp trưởng” Rae đã lên tiếng rằng anh sẵn sàng “goin’ to war with the meltin’ pot”. Cái “nồi” nấu của “bếp trưởng” vừa mang hàm ý vật dụng chế ma tuý, vừa có nghĩa bóng về khu vực đa sắc tộc - như New York, và rằng anh sẽ lao vào “cuộc chiến” với anh em bằng hữu, bao gồm cả hội buôn bán cùng anh.
Là gã “bếp trưởng”, hương vị Rae mang đến cho nhóm và trong các album solo là những thứ “ngầu” và “phê” nhất. Phần rap của Rae “ngầu” và “phê” nhờ: tốc độ và giọng điệu hừng hực của anh. “Ngầu” và “phê” nhờ: lối gieo vần trong câu dày đặc. “Ngầu” và “phê” nhờ: những đoạn rap đầy tiếng lóng trong ngành được ráp lại một cách “nên thơ”.
Là thành viên thứ ba có được đĩa solo phát hành, Rae không có được cái tố chất “siêu sao” của Method Man và ODB nắm giữ, nhưng album của anh thực tế lại trở thành đĩa nhạc solo kinh điển đầu tiên của các thành viên Võ Đang Phái. Đĩa Only Built 4 Cuban Linx... trở thành một trong các tuyệt tác của Hip Hop (sánh ngang cùng Liquid Swords của GZA và Supreme Clientele của Ghostface Killah).
Điều đặc biệt nữa về album này là nó giống một ấn phẩm “song ngôn” của Rae và Ghostface Killah khi anh Ghost xuất hiện tại 13 trên tổng số 16 bài trong album, khiến cho đĩa Cuban này cũng giống như đĩa solo đầu tay của Ghost vậy. Sự kết hợp giữa Rae và Ghost cũng là một điều kỳ diệu bởi hai anh này trước đây đã từng là kẻ thù của nhau giữa hai băng đảng trong khu phố, nay lại bắt tay nhau thành đồng đội ăn ý nhất Võ Đang Phái.
Đối lập với lối rap tông cao của Ghost, Rae rap ở giọng trung, tốc độ nhanh và giọng điệu đầy khí thế.
Ở đoạn đầu bài “Glaciers Of Ice”, Rae rap:
“Stand on the block, Reebok, gun cocked
Avalanche rock get paid off mass murderous services”
Anh rap nhanh gọn và cuốn các âm vần “block”, “Reebok”, “cocked”, “rock”, “off” vào với nhau.
Kể cả ở tempo chậm hơn như bài “Verbal Intercourse”, Rae vẫn có lối flow liền mạch cực cuốn, phần nhiều cũng nhờ cách anh gieo vần liền nhau trong câu:
“Catch the most on tape, kilos disintegrate
Pyrex pots, we break, fiends licking plates
In the building, n**** building, like little children, staring
Them older n***** ain't caring
Sirens circling, fiends are lurking in your baggage
Oh, one's gone now, what? Smack him in his cabbage”
Cụm đầu “tape” và “disintegrate” gắn với câu sau ở từ “breaks” và “plates”, chưa kể gieo vần 4 âm giữa “disintegrate” và “fiends licking plates”. Ở phần sau các vần “-ing” nối liền nhau tiếp tục tạo sự gắn kết trong câu rap của anh.
Và bằng những từ lóng về thứ hàng cấm, Rae vẽ lên bài thơ về đám buôn thuốc kiểm tra hàng, “bóc tách”, “liếm”, “chỉ dẫn” cho nhau cách kiểm tra hàng (từ “building” trong tư tưởng của Five Percent Nation có nghĩa là “giáo dục” “chỉ bảo”), đám trẻ thì theo dõi chăm chăm còn hội già thì không quan tâm. Và khi tiếng còi xe cảnh sát nhỏ dần, là lúc bọn chúng khử nhau để cướp tiền.
Những “vần thơ” của Rae được lựa chọn kỹ lưỡng như thứ gia vị mà gã “đầu bếp” này pha chế. Trong bài “Incarcerated Scarfaces”, Rae chọn từ “chlorine” để vần với “more fiends” khi mà từ “more fiends” đó có thể hiểu như “morphines”.
“More fiends, chicks be burning like chlorine
N**** recognize from here to Baltimore to Fort Greene
But hold up, Moët be tasting like throw-up
My mob roll up, dripped to death, whips rolled up
You never had no wins, sliding in these dens
With Timbs, with MAC-10's and broke friends”
Rồi ở đoạn cuối, Rae dùng các âm vần khác nhau đan xen qua cách chọn từ cực thông mình, “no wins”, “with Timbs” lẫn giữa “these dens”, “MAC-10’s” và “broke friends”.
Tương tự như Ghostface Killah, Raekwon giờ có được thành công vững vàng trong sự nghiệp solo dù thời gian đầu còn gặp khó khăn ở một vài album sau đỉnh cao của đĩa Cuban. Cả trong album kém nổi hơn như Immobilarity, Rae vẫn gợi lại cho người nghe về tài nghệ rap như thế nào, một lần nữa qua những hình ảnh sống động liên quan đến chơi thuốc ở bài “100 Rounds”:
“Yo Chef gonna throw ya'll n**** free lunch
Hit the L twice, need it once
Track be yelling like a whore, like a swelling on a sore
Or this rap Magellion on your jaw
I'm a night freak, boating on the weekends, ten a week
Flows spray it like Clinique, rich unique
Bitch you weak, contact Reek
We callin up Leek, yo he famous like Ali feet
Yo mystical, rap Larry Davis with a pistol
And this you, you a student, fucking with a principal”
Qua một lớp nghĩa về gã “bếp trưởng” nấu “bữa trưa miễn phí” cho cả hội, Rae kể chuyện anh có thể “đập” bất kỳ thằng nào, khiến hắn phải “rú lên như con đ…” / “track be yelling like a whore”, khiến vết thương “sưng vù”, và thế nên thằng nào đầu với anh chả khác gì bọn “sinh viên” đi đương đầu với “thày hiệu trưởng”. Những lời “dạy bảo” của Rae một lần nữa lại rất thơ nhờ âm vần thông minh của “lunch” và “once”, “yelling like a whore” và “swelling on a sore” và “Magellion on your jaw”, rồi hàng loạt “freak”, “week”, “Clinique”, “unique”, “weak”, “Reek”, “Leek”; và “mystical” với “pistol”, “principal”. Những cách chơi chữ qua âm điệu từ ngữ như “weekends” với “ten a week” như cách nói lái trong tiếng Việt cũng làm cho lời rap của Rae nghe rất kêu.
Đó là lý do phần rap của Rae vẫn luôn thuộc nhóm nghe dễ lọt tai nhất vì flow và vần luôn kết hợp chặt chẽ. Chưa kể đến chủ đề có tính đồng nhất trong cả album cũng là thứ khác biệt so với những sản phẩm solo đầu tay của những thành viên khác, vì cái Rae muốn gửi gắm tới xuyên suốt trong này là câu trả lời cho những ai luôn đặt dấu hỏi cho việc đám trẻ da màu luôn lao vào cuộc chiến buôn hàng cấm đầy nguy hiểm, nhưng giàu nhanh này. Tất cả là để chúng, gồm những kẻ như chính Raekwon, tìm đến lối thoát khỏi sự nghèo khó cùng cực. Vì rồi cuối cùng có mấy ai may mắn như anh khi được trao cho lối thoát thứ hai bằng ngôn ngữ âm nhạc.
(còn tiếp)
Hẹn gặp lại!
Kunt