top of page

Alanis Morissette: người đàn bà da trắng cần tĩnh lặng

Updated: May 10, 2020

Sau thời gian một năm rưỡi lưu diễn quảng bá cho album Jagged Little Pill (1995), mọi người đương nhiên kỳ vọng Alanis sẽ quay lại studio để ghi âm ngay album tiếp theo. Mặc kệ họ, cô cảm thấy mình cần thời gian nghỉ ngơi và trấn tĩnh lại bản thân sau thời gian dài thu âm, quảng bá và lưu diễn.


Việc gì cần làm tiếp theo đây? Cô tính đến thăm Mẹ Teresa lúc này đang nằm trong bệnh viện tại Ấn Độ. Nhưng trước tiên, cô gọi đến đấy cho bà trước đã.


Một trong những bà sơ nghe máy và hỏi cô có muốn nói chuyện với bà không. Hiểu cảm giác hay bị người khác đòi nói chuyện làm phiền với mình, thế quái nào cô lại từ chối vì cô lo ngại bà chắc đang rất mệt. Sáng hôm sau, bà qua đời. Sau này mọi người có hỏi cô có tiếc khi không được nói chuyện với Mẹ Teresa không. “Không hẳn” - cô cảm thấy như cô đã được nói chuyện với bà rồi.


Có lẽ là bởi vì chuyến đi sau đó tới Ấn Độ đã thay đổi cuộc đời cô. Album nhạc Supposed Former Infatuation Junkie (1998) ra sau chuyến đi là bằng chứng của chuyến hành hương đó - từ người đàn bà da trắng giận dữ, Alanis trưởng thành và điềm đạm hơn trong cách kiểm soát cá tính của mình. 


Phần 1. “Thank you India” - chuyến đi tới Ấn Độ

Alanis quyết định dành thời gian đi tới những vùng đất mới mà cô có thể có sự riêng tư cho chính mình và được sống lại cuộc sống của một con người bình thường. Trong chuyến đi đó, cô dành thời gian 6 tuần để hành hương đến Ấn Độ cùng với mẹ, hai người dì và hai người bạn.


Chuyến đi đó đánh dấu một cột mốc quan trọng trong cuộc đời khi tại đây cô khám phá cuộc sống của người bản địa ở những nơi cô chưa từng biết và có được cái nhìn sâu sắc về văn hoá, con người và tôn giáo. Cô tham gia tình nguyện cho các hoạt động từ thiện của Dòng Thừa Sai Bác Ái (Missionaries of Charity) được sáng lập bởi Mẹ Teresa tại Ấn Độ. Tại đây cô cũng tìm học môn thiền để cân bằng lại tâm trí và tinh thần. Sau khi tìm lại sự bình tâm, con người cô như được khai sáng. Và đây chính là lúc Alanis bắt đầu tự nhìn lại bản thân, và nhìn nhận lại cả những điều đến với cô theo cách không chuẩn bị trước. 


Phần 2. “Thank you terror” - nỗi sợ hãi

Thành công đến sớm với một cô gái trẻ như Alanis lại như một con dao hai lưỡi. Không hề chuẩn bị tinh thần cho những thành tựu gặt hái được chỉ trong vòng một năm rưỡi sau khi phát hành Jagged Little Pill, cô bắt đầu có những cảm giác sợ hãi bất chợp ập đến. 


Tất cả bắt nguồn từ sức ép trong công việc, và từ thành công mà không dễ dàng gì có thể lặp lại được với hơn 30 triệu đĩa Jaggaed Little Pill bán được. Những lo lắng về việc người nghe và giới phê bình sẽ đánh giá gì sau mỗi lần phát hành một ca khúc dần xuất hiện thường xuyên trong tâm trí của Alanis. Đã có bao nhiêu "hiện tượng" ngoài kia lập tức biến mất ngay sau đỉnh cao sự nghiệp chỉ trong thời gian ngắn ? 


Nên bận tâm đến những điều người khác mong chờ ở cô, hay Alanis Morissette chỉ trở nên tốt nhất khi cô làm điều bản thân cô mong muốn? Câu hỏi có lẽ không khó để trả lời, nhưng để thực hiện nó có lẽ cần nhiều gan hành động hơn là những tư tưởng.


Như lần bắt đầu sáng tác và thu âm cho album Jagged Little Pill với nhà sản xuất Glen Ballard, bản thân Alanis chưa có một sức ép hay kỳ vọng lớn lao cả, và mọi cảm xúc đến với cô một cách tự nhiên. Cô và Glen cùng sáng tác và thu âm với tốc độ một bài mỗi ngày. Chưa kể, phần thu tốt đến nỗi cả hai chỉ cần một hoặc cùng lắm hai lượt cho mỗi bài. Cũng nhờ vậy giọng hát và cảm xúc Alanis được giữ lại thô mộc và chân thực nhất. 


Chuyến đi Ấn Độ vô tình đã trui rèn cô để đón nhận nỗi sợ theo một cách khác: Alanis Morissette giờ đây không còn phải cố sáng tác nhạc chỉ vì một nỗi nỗi lo lắng đáp ứng kỳ vọng của người nghe. Và khi cô muốn sáng tác một bài hát, kể cả là nếu kể về nỗi sợ hãi đi chăng nữa, thì cũng chỉ đến khi nào cô cảm thấy thực sự có cảm xúc và tình yêu với nó. 


Phần 3. “Thank you disillusionment” - vỡ mộng

Trước khi phát hành Jagged Little Pill, Alanis không hề kỳ vọng nhiều. Sau khi hoàn thành phần thu âm bản demo, Glen Ballard kiên trì gửi tới từng hãng đĩa. Niềm tin vào cô gái trẻ tài năng này khiến Glen sẵn sàng gặp mặt thuyết phục từng kẻ đại diện để họ ký hợp đồng thu âm và phát hành. Thế nhưng chất nhạc khác người và quá lạ của Alanis khiến các hãng đĩa đều dè chừng. Họ thích nhạc của cô đấy, nhưng họ không nghĩ thị trường sẽ đón nhận. 


Chỉ đến khi gặp được Guy Oseary - kẻ chuyên đi tìm các tài năng trẻ của hãng đĩa Maverick - thì Alanis mới có cơ hội. Chỉ sau khi nghe 2 bản demo, Guy đã ngay lập tức bị thuyết phục. Có lẽ ở cái tuổi 23 cũng sàng sàng như Alanis, Guy dễ "ngộ ra" được thứ âm nhạc mà cô muốn chuyển tải.


Mặc dù vậy, cả Glen, Guy và hãng đĩa Maverick cũng không kỳ vọng nhiều với số lượng album được bán ra. Họ nghĩ Jagged Little Pill giỏi lắm bán được vài trăm nghìn bản là cùng. Thế nên khi số đĩa bán ra lên đến 25 triệu trên toàn cầu thì câu chuyện bắt đầu sang hẳn một chương mới hoàn toàn. Một cô gái trẻ đi tìm danh vọng với hình ảnh được làm mới so với một cô bé hát nhạc pop tại quê nhà Canada trước đây, giờ đây lại hoang mang với chính đỉnh cao mà chưa một nữ nghệ sĩ nào từng đạt được lúc bấy giờ.


Với kẻ từng thèm muốn danh tiếng như cô, mỉa mai thay bây giờ cô lại thấy ghê sợ cái nhìn của bao nhiêu người dồn vào mình ở mọi nơi cô đến. 


Từ một kẻ chỉ luôn thầm lặng quan sát mọi người xung quanh thì bây giờ cô lại trở thành tâm điểm của rất nhiều người. Kể cả với cánh đàn ông mà cô gặp, cô cảm thấy họ nhìn cô không phải với sự nể phục ở một nghệ sĩ có tài, mà hình như túm lại họ cũng chỉ muốn “lên giường” với cô?


Hóa ra, sự nổi tiếng không làm cuộc sống của cô hạnh phúc hơn mà ngược lại, chỉ khiến cô có những dòng suy nghĩ tiêu cực, thậm chí là việc tìm đến cái chết. Sự vỡ mộng với thành công và danh vọng đã dạy cô một bài học về cái giá của danh vọng, nhất là khi cái giá đó là để cân lại với việc vọt lên từ một ca sĩ vô danh trở thành nghệ sĩ lừng danh thế giới với 5 giải Grammy, trong đó có giải Album của năm.


Ở Ấn Độ, cô học được cách cân bằng trong cuộc sống và biết coi trọng việc chăm sóc cho bản thân hơn. Xét cho cùng, sự nghiệp và công việc không phải là tất cả. Cái giá phải trả cho danh vọng và sự thay đổi, dù kiểu gì cũng phải trả, cũng không nhất thiết phải được móc ra từ chính nguồn hy vọng của bản thân mình.


Phần 4. “Thank you frailty” - mong manh

Khi mới lần đầu gặp Glen, Alanis là một cô gái với nhiều tâm sự. Ở tuổi mới đôi mươi, cô dè dặt trong việc hát những câu hát thể hiện suy nghĩ thật của bản thân. Nhưng với sự động viên của Glen, lời hát của cô càng lúc càng mạnh mẽ và đôi lúc chân thực đến bất ngờ, điều mà hầu như chưa nghệ sĩ nữ trẻ nào thời đấy làm được. Alanis Morissette, dù không phải người tiên phòng, nhưng là nguồn cảm hứng mạnh nhất của nguyên một thế hệ hậu duệ các nữ ca sĩ "da trắng giận dữ" sau này: Michelle Branch, Arvil Lavigne, hay cả Pink và Katy Perry.


Giống như trong bài "You Oughta Know" lời bài hát là những cơn thù hận với kẻ đã lừa dối và đối xử phũ phàng với cô: “is she perverted like me / would she go down on you in a theatre,” “it was a slap in the face / how quickly I was replaced / and are you thinking of me when you f*** her” / “every time I scratch my nails down someone else’s back / I hope you feel it.”


Hay trong bài "All I Really Want", Alanis mong muốn tìm được tri kỷ hay có khi chỉ đơn giản là một trái tim đồng điệu để chia sẻ “all I need to know is intellectual intercourse / a soul to dig the hole much deeper.”


Rồi ở bài "Right Through You", Alanis lại trách móc kẻ đã từng coi nhẹ và lợi dụng cô “you took me for a joke / you took me for a child / you took a long hard look at my ass / and then played golf for awhile.”


Lời lẽ mạnh mẽ với lối hát giận dữ là vậy, nhưng thực tế có vẻ Alanis là cô gái mong manh dễ vỡ. Cô có tức giận với cánh đàn ông đến mấy, cô cũng chỉ dám thể hiện qua các ca khúc mà chưa bao giờ điểm mặt chỉ tên ai cả. 


Không chỉ vậy cô còn phải đối mặt cả với những lời nhận xét tiêu cực của đám người ngoài kia luôn tìm cách phân tích và tấn công tới cô gái tội nghiệp này. Giống như cái lần cô phát hành single "Ironic", mọi người liền lập tức bới móc chỉ ra mọi chi tiết trong bài hát lại không hề “ironic” như cô vẽ lên. Chúng cười chê Alanis, và nói cô là cô gái ngớ ngẩn khi không hiểu rõ ý nghĩa của từ này. 


Điều tốt là sự mong manh trong cô không còn có thể làm cô bận tâm nữa. Cô trân trọng sự mong manh của mình bởi nhờ nó, cô có được cảm nhận về mọi thứ xung quanh tốt hơn, và lời bài hát là "đầu ra" tốt nhất cho tất cả những suy nghĩ đó. Giờ đây, khi Alanis Morrissette học được cách bỏ ngoài tai những lời nhận xét bình luận và tự nhủ lòng đón nhận một cách nhẹ nhàng, những ý tưởng âm nhạc sẽ lại tiếp tục có lối ra không còn nhiều trở ngại nữa.


Phần 5. “Thank you consequence” - hậu quả

Trong bài "You Learn", bài hát duy nhất có nhắc đến từ Jagged Little Pill, một hình ảnh ẩn dụ cho viên thuốc nhỏ nhưng làm ta mắc nghẹn, giống như cảm giác đau đớn trong cuộc đời ở tình huống mà có khi chính chúng ta biết trước nó sẽ xảy đến. Thế nhưng, thuốc đắng giã tật, nhờ những sai lầm vấp phải đó khiến chúng ta trưởng thành hơn.


Sau khi có thời gian chiêm nghiệm những chuyện đã xảy đến trong chuyến đi đến Ấn Độ mang lại, Alanis như hiểu ra ý nghĩa còn cao đẹp hơn từ chính những câu hát do tự cô viết ra trước đó. Nó giống như sự trở lại sau khi vừa hoàn thành một chu trình, và đây cũng chính là điểm khác biệt giữa cô và các nghệ sĩ trẻ khác, bởi vì trong nhạc của Alanis Morrissette, điểm kết thúc của mỗi bài hát, hay mỗi chu trình, đều mở ra một thế giới có ý nghĩa và sống một cuộc sống tích cực hơn. Dù cho bề ngoài thì nhạc điệu và tiếng hát mạnh mẽ và day dứt, nhạc Alanis không phải thứ nhạc chửi bới giận dữ như nhiều người lầm tưởng, cô chỉ kết nối cảm xúc mình với cơn giận bên trong nội tâm để người nghe hiểu cô hơn, vì dù thế nào đi chăng nữa thì “You Live, You Learn”.


Gieo mầm cho sự hy vọng, và rồi trở lại khi kết thúc chu trình đó sau thời gian chiêm nghiệm, có lẽ là điều tuyệt vời nhất trong trải nghiệm nghệ thuật nói chung, chứ không chỉ là trong âm nhạc.


Phần 6. “Thank you silence” - tĩnh lặng

Trong bài hát "Thank U", single đầu tiên của album Supposed Former Infatuation Junkie (1998) tiếp theo sau Jagged Little Pill (1995), Alanis gây sốc khi xuất hiện không một mảnh vải che thân trong video clip. Video tưởng chừng như vô hại này là trở thành có hại khi vọt lên top MTV khiến cho kênh truyền hình này phải khổ sở "censor" các bản khác nhau, đặc biệt cho các nước châu Á. Trong clip này, cô đứng khoả thân giữa khu công cộng ngay tại ga tàu điện ngầm, trên tàu điện, ngay giữa đường phố trung tâm New York. 


Là ca khúc "đinh" được sáng tác với cảm hứng từ chính chuyến đi tới Ấn Độ đó, cô cám ơn tất cả những điều đã xảy đến với cô, đặc biệt là những kỷ niệm buồn. Tưởng tượng nổi không, khi cô gái trẻ vừa trước đó nổi bần bật vì hát về những thứ trớ trêu và tơi tả, phàn nàn và lên án những thứ chướng tai, giờ như quay qua cảm ơn tất cả những thứ đó, những thứ như bị dội lại bởi chính lời hát của cô.


Và có một lý do cho tất cả, đó là thứ quan trọng nhất mà Alanis học được chính là sự tĩnh lặng mà cô cần nhất sau thời gian vừa qua. Sự tĩnh lặng ở đây không phải chỉ là khi cô có không gian riêng cho bản thân, mà còn là sự riêng tư mà cô cần hơn hết sau khi thỏa mãn đám đông khán giả bằng thứ âm nhạc giận dữ mà họ cần.


Giống như cách mà Steven Tyler, ca sĩ của nhóm Aerosmith, vẫn mô tả về thế giới tĩnh lặng của riêng ông mỗi khi ông ở trong góc ưa thích trong rừng, là nơi ông có thể nghe được giai điệu xuất hiện từ giữa tiếng gió thoảng, hay nhìn thấy trước mắt mình nốt nhạc như đánh võng qua các dòng kẻ khuông nhạc. Không gian tĩnh lặng cũng chính là nơi mà người ta có thể nghe những thứ người khác KHÔNG NÓI, và nhìn thấy những điều KHÔNG HIỆN HÌNH. Và đương nhiên, sự tĩnh lặng tôi đang nói ở đây không thể đến từ việc bạn đóng hết cửa nhà xong chui vào kẹp tai giữa hai cái gối.


Nó được thể hiện khá rõ trong clip bài "Thank U", với những dòng người qua lại bất tận mà không ai nhòm ngó hay làm phiền tới cô gái, dù cô đang khoả thân.


Và rồi thi thoảng thời gian như ngưng đọng lại với hình ảnh một số người đứng lại đặt nhẹ bàn tay lên vai cô. 


Hay cái là Alanis Morissette quay lại cám ơn và chia sẻ cho chúng ta những khoảnh khắc vô giá đó! 




Thế mới có lý do để nghe nhạc và chém gió.


Kroon

589 views

Recent Posts

See All
bottom of page