Ross Robinson được gọi là “Bố già của nhạc Nu Metal”, người đã sản xuất ra thứ nhạc gây điên đảo thế giới dù chỉ trong một thời gian ngắn, và quan trọng hơn là nó từng bị coi khinh như thể loại nhạc tệ nhất mọi thời đại. Kể ra cũng kỳ cục khi một tay chơi guitar dòng Thrash Metal (cho ban nhạc Murdercar và Détente) một thời như ông lại có thể đẻ ra thứ nhạc mà chính giới yêu nhạc Metal ghét bỏ.
Lý do đâu có gì xa xôi. Chính Ross Robinson từng chê bai lời nhạc Metal và tuyên bố các câu riff chỉ là phần phụ trong âm nhạc, trong khi với dòng nhạc này, những câu đàn đầy kỹ thuật đó mới là chén thánh tạo nên linh hồn. Phần chia sẻ của Robinson chính xác như sau:
“Lời nhạc Metal chính ra rất ngớ ngẩn nhé và chưa bao giờ có được một nội dung cởi mở. Tôi muốn làm thứ nhạc mà ca từ của nó phải thực sự sâu sắc và chân thực nhất có thể khiến người nghe không thể chối bỏ.” - ông đã từng nói vậy đó - “Với tôi, các câu riff chỉ là nhân tố phụ cho cảm xúc của bài. Cái tôi muốn là yếu tố vô hình mà nó lớn hơn cả âm thanh mà âm nhạc mang lại. Đó chính là hồn ma của phần nhạc”
Và thế là Robinson một mình một phách, cùng với ban nhạc Korn bắt đầu bằng album cùng tên phát hành năm 1994, tạo ra Nu Metal trước khi nó chết sặc tiết vào năm 2003.
Khi Robinson bắt đầu vào studio với Korn, ông loại bỏ tất cả những âm sắc “vui vẻ” chịu ảnh hưởng bởi nhạc của Faith No More trong nhạc của các anh Korn. Những gì còn lại là âm thanh đen tối nhất. Dàn trống dùng bộ piccolo snare vặn căng. Không còn guitar solo nữa mà thay bằng các câu riff đánh chậm lại nhưng tiếng nặng trịch tạo bởi đàn guitar vặn xuống Drop C hoặc B hoặc chơi bằng đàn guitar 7 dây. Đàn bass cũng vặn trùng xuống và chỉ vẩy dải âm trầm.
Từ đó âm thanh Nu Metal mang đặc trưng của Korn là những tiếng “đục ngầu” của guitar và bass, trong đó các dây đàn bass đập lạch bạch vào phím tạo âm thanh đặc trưng có nhịp điệu, theo lối đảo phách cùng với trống. Do vậy âm thanh trống và bass nhấn vào các nhịp chẵn mạnh mẽ cùng với các câu riff guitar tốc độ và kỹ thuật của nhạc Metal nay đã biến mất.
Thay vào đó, âm nhạc của Korn mang tới người nghe đầy sự lạ lẫm và bất ngờ. Khi mà các hợp âm mà guitar và bass chơi trong nhạc Nu Metal đa phần là power chord và các hợp âm nghịch tai (dissonant chord) khác. Cái độ căng không được giải toả trong phần nền đó tạo sự bó buộc và thiếu chất giai điệu. Tự dưng cả đàn guitar và dĩ nhiên cây bass đều cùng giàn trống đóng vai trò chơi nhịp điệu. Thứ giai điệu nhất có được sẽ được tạo ra bởi giọng hát của Jonathan Davis, nhưng nó vẫn mang bầu không khí đầy bí bách qua cách hát với các cung bậc cảm xúc, khi đau đớn yếu đuối, khi gào thét tức giận. Âm sắc mà thoát được nhất khỏi sự bí bách đó ở những nốt cao từ chất giọng hay mượt mà đến ma quái của anh ca sĩ này.
Và theo như đúng lời nhận xét của Ross Robinson về việc lời hát của nhạc Metal chưa đủ phơi bày những góc khuất yếu đuối của người nghệ sĩ, nhạc của Korn đã đạt được mục đích gây sốc với người nghe qua một loạt các câu chuyện riêng tư như cơn nghiện mà Jonathan Davis bị chìm đắm vào trong bài “Blind”
“This place inside my mind
A place I like to hide
You don't know the chances
What if I should die?
A place inside my brain
Another kind of pain
You don't know the chances
I'm so blind
Blind
Blind”
Như việc Davis bị bọn học sinh cùng trường nhạo báng vì anh kẻ mắt và gọi là “thằng lại cái” trong bài “Faget”
“Here I am different in this normal world
Why did you tease me, made me feel upset?
Fucking stereotypes feeding their heads
I am ugly, please just go away”
Và đen tối nhất là câu chuyện Davis từng bị lạm dụng tình dục từ nhỏ bởi người bạn của bố mẹ anh trong bài “Daddy”
“Little child, looking so pretty
Come out and play, I'll be your daddy
Innocent child, looking so sweet
I'll rape your mind and now your flesh I reap
[Chorus]
You raped, I feel dirty!
It hurt, as a child!
Tied down, "that's a good boy"!
And fuck, your own child!
I scream, no one hears me!
It hurt, I'm not a liar!
My God, saw you watch!
Mommy, why your own child?”
Tiếng khóc thổn thức của Davis ở cuối bài này là những cảm xúc thật của anh khi hồi tưởng lại nỗi ám ảnh tuổi thơ. Anh giật phăng chiếc headphone, quỳ xuống sàn khóc. Lúc đó Davis không hề biết nhà sản xuất nhạc Ross Robinson vẫn bật máy ghi âm. Robinson ra hiệu lệnh cho các thành viên còn lại tiếp tục jam nhạc. David Silveria (trống), James “Munky” Shaffer (rhythm guitar), Brian “Head” Welch (lead guitar) và Reginald “Fieldy” Arvizu (bass) sững người khi chứng kiến frontman của ban nhạc bộc lộ những cảm xúc yếu đuối trong buồng ghi âm. Fieldy còn khóc theo. Nhưng họ đủ tỉnh táo để jam tiếp một đoạn dài. Khúc nhạc đó hẳn phải khiến Ross Robinson cực kỳ hài lòng. Vì cuối cùng ông đã tạo ra thứ âm nhạc cảm xúc chân thực ở một cảnh giới mà theo ông, nhạc Metal không thể nào có được. Mặc dù giận dữ, vô vọng, cô độc đã từng là các chủ đề của nhạc Metal nhưng chỉ có Korn là hát những câu chuyện người thật việc thật về những vết sẹo tổn thương tâm lý của chính anh ca sĩ Jonathan Davis.
Ross Robinson sau đó tiếp tục mang ý tưởng nhạc Nu Metal đến đĩa thứ hai Life Is Peach (1996) của Korn và các nghệ sĩ khác như album Roots (1996) của Sepultura, album Three Dollar Bill, Y’all (1997) của Limp Bizkit, album đầu tay cùng tên (1999) của Slipknot. Ông không quên tiếp tục gây khốn khổ cho các frontman bằng đủ cách tra tấn, từ dùng tay ghè cổ đến ném đồ vật, để họ phải khóc ra tiếng mán, thậm chí nôn thốc nôn tháo như Corey Taylor của Slipknot.
Sự thành công của Korn mở cánh cửa cho một loạt các band Nu Metal khác. Có ai ngờ một ngày một thể loại nhạc mới lại có thể bán hàng triệu bản mỗi album. Những nghệ sĩ này còn đủ sức nặng để cạnh tranh với các boyband / girlband hay nhạc Hip Hop thời thượng bấy giờ.
Âm nhạc Nu Metal cũng được biến hoá đa dạng hơn. Tăng độ Hip Hop qua âm thanh loẹt xoẹt trên bàn turntable thay cho phần solo guitar của các DJ, những người giờ đóng vai trò là thành viên chính thức của ban nhạc (Slipknot, Deftones, Limp Bizkit, Incubus, Linkin Park), và lời rap được sử dụng nhiều hơn để đối trọng với tiếng guitar điện (Kid Rock, P.O.D., Limp Bizkit, Linkin Park). Tăng thêm giai điệu cho dòng nhạc có màu sắc tối tăm qua tiếng đàn điện tử (Linkin Park, Incubus, Evanescence).
Dĩ nhiên nhiên một số ban nhạc trên vẫn có những bài theo phong cách nhạc thoát ra khỏi âm thanh của Nu Metal, nhưng chỉ cần bất cứ lúc nào lọt chân vào thể loại này, sự ảnh hưởng của Korn vẫn khá rõ. Ngoài âm thanh tối tăm bởi tiếng dây đàn vặn trùng và chơi các hợp âm nghịch tai, cách hát của các ca sĩ ban nhạc có những hơi hướng của Jonathan Davis. Sự đối lập của giọng mềm với tiếng gằn khi cất cao của Davis có thể nghe thấy được ở các band khác rõ.
Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là cái nỗi đau của các giọng ca trong Nu Metal. Các frontman của band nhạc Nu Metal mang các nỗi đau riêng để chuyển tới người nghe.
Đến đây vấn đề lớn nhức nhối ở nhạc Nu Metal mới xuất hiện: sự giả trân.
Nếu như các metalhead vốn dĩ đã không ưa nhạc Nu Metal vì sự đơn giản của nó về phần kỹ thuật, vì các câu riff đơn điệu dễ đoán và có phần ghen tị vì sự thành công ngoài sức tưởng tượng của thể loại này, thì nay các nhà phê bình âm nhạc lại được dịp bầu Nu Metal là thể loại nhạc tệ hại nhất mọi thời đại. Âm thanh Rap pha với Rock vốn dĩ đã không được nhiều người nuốt nổi, thì nay nội dung với toàn những nỗi đau, khi không được thể hiện đúng đắn sẽ trở thành thứ nhạc than vãn kêu ca. Khác với nỗi đau có sức thuyết phục từ Korn và anh ca sĩ Jonathan Davis bởi sự gai góc trong câu chuyện đầy tính riêng tư nhưng cũng lại dễ cảm thông, không phải ban nhạc nào cũng chuyển tải được thông điệp mà nhà sản xuất nhạc Ross Robinson ấp ủ từ ngày đầu cho Nu Metal.
Như trong bài viết trước đây của tôi về Limp Bizkit là một ví dụ tiêu biểu. Mặc dù là kẻ đến sau nhưng độ nổi tiếng của ban nhạc nhanh chóng vượt qua cả Korn. Các thành viên chơi nhạc thực sự là những người có tài, nhờ phần trống groovy của John Otto, tiếng bass cực giai điệu chơi hiệu quả của Sam Rivers, tiếng xoẹt đĩa của DJ Lethal góp phần tạo màu sắc Hip Hop thời thượng và câu riff điêu luyện của Wes Borland mà có người ví von như Steve Vai của nhạc Nu Metal. Thế nhưng Fred Durst lại thành kẻ đáng ghét nhất trong giới nhạc Nu Metal vì phong cách, tính cách của hắn và hơn cả, vì những câu chuyện mà hắn đóng vai làm nạn nhân trong những cuộc tình bị các cô gái đối xử tệ bạc. Ai mà tin được một gã đàn ông như hắn lại dễ bị bắt nạt nhiều lần đến vậy. Tự dưng vì “con sâu làm rầu nồi canh” như Durst khiến người ta đặt lại câu hỏi với sự chân thực trong các lời nhạc Nu Metal, thứ thành tác dụng ngược với mong muốn ban đầu của Ross Robinson.
Bản thân Korn cũng có lần đi lệch hướng khi tham gia ghi âm cùng Durst trong bài “All In The Family” ở đĩa Follow The Leader.
“Check you out, punk, yes I know you feel it
You look like one of those dancers from the Hanson video
You little faggot ho', please give me some shit to work with
Cause right now I'm all it, kid, suck my dick, kid, like your daddy did”
Biết là Davis cũng muốn “thư giãn” với phần lời theo phong cách nhố nhăng này của Durst, nhưng nó tự dung đi ngược lại cái “lý tưởng” ban đầu của Korn, nhất là khi anh từng là nạn nhân bị bạn học chế giễu trong bài “Faget”, thì nay anh lại dùng chính từ “faggot” để nhạo báng kẻ khác.
Nhạc Nu Metal với phong trào chuyển tải những nỗi đau cá nhân nay lại tự dưng trở nên gượng gạo đến mức giả tạo.
Với ý kiến cá nhân tôi, điều này không quá quan trọng khi hoàn cảnh nghe nhạc Nu Metal thời đó là những năm đầy “sóng gió ảo tưởng” của hội thanh thiếu niên mới lớn. Những ý nghĩa nội dung trong lời hát / rap chỉ lướt qua đầu, nhưng cái đọng lại vẫn là thứ âm thanh giận dữ nói thay cảm xúc của những kẻ ở tuổi teen với đầy sự khó chịu bực bội không diễn tả thành lời. Thế nên, cuối cùng thì mong muốn của nhà sản xuất nhạc Ross Robinson xem chừng cũng không đạt được hiệu quả hoàn toàn ở phần lời, vì phần âm nhạc vẫn đóng vai trò chủ đạo, ít nhất là với một số người như tôi. Còn với những nhà phê bình âm nhạc hoặc những người đã qua cái tuổi trẻ nông nổi đó, thì nhạc Nu Metal khó mang lại cho họ cảm xúc gì ngoài sự khó chịu như những bậc phụ huynh phải nghe lũ con cãi lời chống đối một cách vô lý.
Hiểu được điều đó, bản thân Jonathan Davis (và cả chính nhà sản xuất nhạc Ross Robinson) sau này cũng tìm cách tránh xa dòng xoáy và cái danh hiệu “thối” của Nu Metal đó. Davis tự nhận nhạc của Korn không hề “metal” tẹo nào, mà có âm thanh funky nhiều hơn, dù rằng tôi thấy rằng nhạc các anh vẫn quá đen tối để gọi là funky. Rồi Korn cũng có những thay đổi vừa đủ trong màu sắc âm nhạc với các album Issues và Untouchables mà tôi rất thích. Nếu như mấy album đầu là những đột phá về mặt âm thanh mới, thì Issues và Untouchables phá vỡ được sự bế tắc khi âm nhạc của Korn có giai điệu rõ ràng hơn, âm sắc sáng hơn đồng thời vẫn giữ được sự ma quái đặc trưng của Korn mà không cần một tay keyboard, một cậu DJ hay thêm phần rap vào bài giống các band khác.
Vấn đề là khi Korn có những bước thay đổi đó thì cũng không đủ kéo dài tuổi đời của thời kỳ hoàng kim của nhạc Nu Metal nữa.
Năm 2003, album Take A Look In The Mirror của Korn không đạt được kỳ vọng cả về thương mại lẫn chất lượng. Mùa hè năm 2003 đó, trong show diễn cùng ban nhạc Metallica, Limp Bizkit phải bỏ dở giữa chừng vì đám đông khán giả ném đủ mọi thứ lên sân khấu và hô to “Fuck Fred Durst”. Album Results May Vary của Limp thiếu sự đóng góp của Wes Borland cũng gây thất vọng toàn tập. Chỉ có ban nhạc Nu Metal đến muộn nhưng thành công rực rỡ như Linkin Park là còn phù hợp với thị hiếu nhạc năm đó cùng Meteora, âu cũng nhờ những âm thanh có phần Pop tươi sáng giai điệu trộn vào. Nhưng rồi, đĩa sau đó của họ cũng phải đổi hướng hoàn toàn khi dòng nhạc Nu Metal đã thoái trào.
Nghĩ lại thì cũng nhiều dòng nhạc có thời kỳ của chúng, chỉ là Nu Metal có vẻ như tạo nhiều làn sóng tiêu cực hơn từ giới phê bình. Chắc là bởi vì ông sản xuất nhạc Ross Robinson quá quan tâm đến cái “hồn ma trong âm nhạc” mà tôi có trích lời ở đầu bài viết, mà quên rằng, “linh hồn” mới đúng là cái cần giữ lại ở âm nhạc.
Như chính nhà sản xuất kiêm youtuber lừng danh Rick Beato có nhận xét, cái Nu Metal thiếu nhất chính là cái ADN của nhạc Blues. Khi mà Nu Metal có quá nhiều sự căng thẳng trong âm sắc mà không thể giải tỏa tròn trịa như nhạc Blues, thì nó đúng chỉ là cái “hồn ma” không được giải thoát và bị người đời xua đuổi.
Hẹn gặp lại!
Kink