Trong lần phỏng vấn với Funkmaster Flex, Nas phải thốt lên rằng “Big L khiến tôi sợ chết khiếp khi lần đầu nghe màn trình diễn của L ở Apollo Theater. Yo, không đời nào tôi có thể đấu lại được cậu ta nếu đây là đối thủ của tôi”. Buổi diễn năm 1992 khi đó của Big L - mới ở tuổi 17 tuổi, với tư cách cậu đàn em được bám càng Lord Finesse đã đủ gây sốc những ai được chứng kiến buổi diễn ngày đó, bao gồm Nas.
Cũng trong năm đó, được đàn anh Lord Finesse rủ góp giọng ở track “Yes You May (Remix)”, Big L được lần đầu ra mắt thị trường Hip Hop một cách chính quy. Và anh không bỏ lỡ cơ hội!
Khi Big L rap câu “I'm relieving rappers like Sudafed” (tạm dịch “Tao giúp bọn rapper được “giải toả” như thuốc Sudafed” - một thứ thuốc chữa viêm xoang), câu sau đó của anh là “And if the microphone was smoke then Big L would be a buddha head” (tạm dịch “Và nếu chiếc micro bốc khói thì Big L chính là đầu tượng Phật”). Hình ảnh so sánh ở câu đầu và phép ẩn dụ ở câu sau khớp nhau thành một ngữ cảnh như việc cầu khấn trước nén nhang đang cháy (ở đây là chiếc micro) giúp bọn rapper khác được siêu thoát nhờ ông phật “Big L”.
Sau đó, khi Big L rap “I only roll with originators” (tạm dịch là “Tao chỉ giao du với những người tiên phong”) thì không ai ngờ câu sau anh lại ví nhờ đó sự hấp dẫn của anh lại khiến “đám đàn bà dính lấy c* tao như nam châm dính trên tủ lạnh” / “Chicks stick to my dick like magnets on refrigerators” - một phép so sánh vừa buồn cười vừa bựa.
Rồi khi Big L cho một tràng
“I'll bend a rapper like a fender, I'm slender, but far from tender
Killing n**** like a Klan member
You can't touch this, your rhyme's too darn weak, front
And I'm a introduce your brains to the concrete”
Những câu chốt hạ của anh dùng cách ví von gây sốc khi miêu tả cách anh “sát hại” bọn rapper đối thủ của mình đầy tàn độc như nhóm da trắng thù ghét người da màu cực đoan Ku Klux Klan, và sự tàn độc đó tiếp tục được đẩy cao trào bằng phép ẩn dụ đầy máu me tượng hình qua cách Big L sẽ “giới thiệu” “bộ não” của bọn rapper với tấm “bê tông”.
Trong nhạc rap, câu punchline nằm ở cuối cụm một vài câu rap/khuông nhạc để gây bất ngờ cho người nghe. Sự bất ngờ có thể qua cảm xúc khoái chí, gây cười hoặc gây sốc bằng những chiêu ngữ pháp về phép so sánh, ẩn dụ, chơi chữ, v.v. Và để đạt được hiệu ứng tối đa, các câu rap trước được viết sao cho gây chú ý tò mò, để rồi giáng đòn mạnh nhất lúc người nghe còn đang lăn tăn, giống như trong trận đấu boxing vậy.
Vì thế punchline cũng được dùng hiệu quả trong battle rap và freestyle. Và Big L được giới Hip Hop ví như vua của các câu punchline đầy hiểm hóc.
Lý giải cho kỹ thuật sáng tác điêu luyện các câu punchline của anh rapper này, Big L thực ra đã được tôi luyện từ các cuộc đấu rap battle cũng như freestyle từ thuở chỉ giao du ngoài các khu phố. Cách rap của anh có lối tấn công mạnh mẽ và sắc lẹm từ người đàn anh Big Daddy Kane mà L đã học thuộc làu các đoạn rap thâm thuý từ khi anh mới tập tành đọc rap.
Sau khi tầm sư học đạo qua “sách vở” để lại của thày Kane, Big L tự tin “xuống núi” để sẵn sàng nhận lời thách đấu của bất kỳ ai. Không có được bản ghi âm lại những cuộc chiến này, nhưng qua lời kể của những người bạn đồng hành, tài năng của L là nguồn câu cơm cho họ qua các vụ cược ở những trận đấu. Còn như Funkmaster Flex, anh DJ nổi tiếng của kênh phát thanh Hot 97, hay lén mượn Big L đến studio để dìm hàng mấy tay rapper trẻ xin lên thể hiện, bằng cách cho L freestyle ngay sau họ, để đám rapper đó trắng mắt ra là đã theo nghiệp rap thì phải luyện đủ “chiêu cước” ra sao. Thậm chí với Flex, trình của Big L thậm chí còn hơn cả Notorious B.I.G. hay Jay Z, người mà Flex sau này xếp hạng rapper còn sống đỉnh nhất làng Hip Hop.
Như vậy có thể thấy, sức mạnh của Big L dưới con mắt của những hiphop head khủng khiếp như thế nào. Những lời đánh giá của Nas hay Flex không ngoa nếu nghe các màn freestyle của L, kỹ thuật mà anh được mọi người xếp vào hàng top những rapper giỏi nhất. Đó là vì những câu punchline hiểm hóc mà L đưa vào màn trình diễn để các thế hệ sau này vẫn phải lôi ra phân tích.
Trong lần Big L lên freestyle cùng Jay Z kéo dài 7 phút ở show Stretch Armstrong & Bobbito vào năm 1995, L cũng lại lấn át anh rapper Jay mới vào nghề, dù hơn tuổi L nhưng còn chưa được nhiều người biết tới lúc bấy giờ. L rap với vô số câu punchline dồn dập ngay từ vào đầu bài:
“Yo, I got slugs for snitches, no love for bitches
Puttin' thugs in ditches when my trigger finger itches
I got a rep that make police jet, known to get a priest wet
I never beg for pussy like Keith Sweat”
Ngoài những kỹ thuật gieo vần đa âm mà L rap mượt như không ở “slugs for snitches”, “love for bitches”, “thugs in ditches” và “finger itches”, rồi “police jet”, “a priest wet” và “Keith Sweat”, sự ví von việc L làm “a priest wet” thực sự gây sốc vì nó vừa có nghĩa anh không chùn tay giết cả linh mục, vừa có nghĩa lời rap của anh như thánh ca khiến các linh mục thấy hưng phấn. Thế rồi tiếp đó L đưa vào liên tiếp các cú punchline bạo lực chết người:
“And beatin' them with smokin' gats / Leavin' token Blacks with broken backs and open caps”
“You seen what happened in my last fight, friend? Aight then / I beat kids with lead pipes, I leave trails of dead mic's”
“Clowns get smoked about a thousand folks / Sellin' pounds of coke / Front in this town and get a TEC stuck down your throat”
“I'm tellin' you shit is about to get drastic soon / I'm quick to blast a goon / And break a mothafucker like a plastic spoon”
“Tracks I'm known to roast until the microphone is ghost / Props I own the most, I'm leavin' n**** comatose”
“Front and get your brain pinched / Big L will have your whole gang lynched / I started smokin' dust and been insane since”
Ở trên chỉ là một vài ví dụ trong verse freestyle đầu của Big L mà người yêu nhạc Hip Hop có thể cảm nhận qua:
Giọng rap cao khoẻ xoáy xuyên qua beat như cú hét để uy hiếp tinh thần đối thủ.
Flow nhanh mượt chất lừ nhờ một loạt gieo vần dài tới 3-4 âm (các chữ gạch chân), đỉnh cao của sáng tạo vô cùng, như những đòn giả để làm hoa mắt đánh lạc hướng đối thủ, để rồi Big L sau đó…
..tung cú giáng đòn ở các câu punchline (bôi màu đậm) hiệu quả tối đa, bằng những danh từ / động từ mạnh gây sốc như “đập gãy lưng và nứt sọ”, “sát hại bọn trẻ con bằng ống chì”, “nhét khẩu TEC sâu trong cổ họng”, “đập một thằng nhừ tử như bẻ chiếc thìa nhựa”, “nện bọn láo nháo đến bất tỉnh hôn mê”, “hút đống tro tàn (“dust” còn có nghĩa thứ thuốc pcp gây ảo giác và bạo lực) của xác chết khiến tao phát điên”
Giờ tưởng tượng Jay Z, một rapper mới xuất hiện chưa có danh vọng bấy giờ, dù có một trình độ freestyle rất chill mượt, nhưng lại bị kẹp giữa hai verse freestyle của L thì sao chống đỡ được.
Người ta đã nói “ép dầu ép mỡ, ai nỡ ép Jay”, thế mà L cũng không bận tâm kiềm lại mình, tiếp tục tung đòn liên tục ở lần hai. Thử hỏi, khi L nói đến câu punchline “I'm so ahead of my time my parents haven't met yet” (tạm dịch “Tao đi trước thời đại từ cả khi ông bà già chưa gặp mặt”) ý muốn nói đầu óc và trí tuệ của L đã hình thành từ bao ngày tháng trước khi sinh ra đời thì còn ai mà đỡ được.
Sự sáng tạo ở những câu punch line này của L hẳn đi trước thời đại anh vì nó mang đầy ý nghĩa thâm sâu, hiểm hóc mà ít rapper khác đọ được. Chẳng thế mà khi Big L tung ra single “Devil’s Son”, được coi là một trong những ấn phẩm dòng horrorcore đầu tiên của Hip Hop, người nghe phải rùng mình vì những câu punchline giờ không phải là đòn tay chân nữa mà còn là vũ khí sát thương hạng nặng, hoặc ghê gớm hơn là gây rối loạn tâm thần và ám ảnh cho đối phương.
Nói thế không có nghĩa lời rap của Big L chỉ dừng ở việc triệt hạ đối thủ hay gây sốc cho người nghe. Tài năng của anh được biến chuyển thành những phần lời sâu sắc trong cả album duy nhất của sự nghiệp Lifestylez Ov Da Poor & Dangerous (1995).
Ngoài…
các câu punchline bạo lực với ý nghĩa hài hước đen tối như “I knocked out so many teeth, the tooth fairy went bankrupt." (Tạm dịch “Tao đấm gãy nhiều răng tới độ bà tiên răng phải phá sản”) (trong bài “Let Em Have It L”)
…hay...
“A Tec-9 is my utensil. Filling n***** with so much lead, they can use they dick for a pencil.” (Tạm dịch “Khẩu Tec-9 là đồ dùng trong nhà của tao. Nhét nhiều “chì” (từ “lead” vừa là “chì” vừa có nghĩa bóng là “đạn”) vào bọn khốn đến độ chúng có thể dùng con c* thay cho cái bút chì”) (trong bài “Da Graveyard”)
…hoặc...
“Some n*** named Dex was laying threats. I jumped out the Lincoln, left him stinkin'. Put his brains on the street. Now you can see what he was just thinkin'.” (Tạm dịch “Có thằng tên Dex đòi đe doạ. Tao nhảy khỏi con xe Lincoln, cho hắn thối người. Phọt não ra con phố. Và giờ mày có thể biết hắn nghĩ gì”) (trong bài “Danger Zone”).
…thì Big L có những bản track phải khiến người nghe phải dừng lại suy ngẫm. Sự sâu sắc trong việc lựa chọn từ ngữ từ những câu punchline nay được L đưa thành những câu chuyện lột tả trắng trợn các góc khuất của xã hội.
Ví dụ về sự lạm quyền của đám cảnh sát với những người da màu trong bài “Fed Up Wit The Bullshit”:
“They say that my skin was black so they attacked
Threw me on the back and stuck a gat to my fuckin cap
One murdered my man like it was okay
For the life he ended he got suspended with no pay
But if a man woulda took the cop life, he woulda got life
And never again see the street lights, and that's trife”
Hoàn cảnh đối lập của việc cảnh sát chỉ bị trừ lương nếu giết người da màu vô tội so với án chung thân cho ai giết lại cảnh sát làm L đau đớn gọi đó là “trife”, một từ đối lập cho một cuộc sống ở tận cùng của khổ cực mà nhiều người cùng sắc tộc với anh phải chịu.
Rồi L mô tả nạn bạo lực ở những con phố nơi anh lớn lên trong bài “Street Struck”:
“Yo, where I'm from it ain't cookies and cream
There's a lot of peer pressure growin' up as a young teen
You never know when you gonna get wet
'Cause mad clowns be catchin' wreck with a Tec just to get a rep
Instead of cool friends, they'd rather hang with male thugs
Instead of goin' to school, they'd rather sell drugs”
Cái áp lực của đám thanh niên đồng lứa dễ đưa đẩy một kẻ vào con đường tội lỗi. Bất kỳ ai cũng có thể bị giết (“get wet”) chỉ vì thằng điên nào đó khua súng để có được cái danh tiếng trong giới anh chị. Thay vì chọn bạn mà chơi, thì nhiều người giao du với đám du côn, và thay vì đến trường thì chúng mong kiếm tiền nhanh từ bán hàng cấm.
Big L cũng không tránh khỏi cạm bẫy như vậy. Nếu anh không tìm tới sự nghiệp đọc rap thì L có lẽ vẫn bán “mai thuý” và tống vào khám:
“Before the rap contract, I was sellin' crack
Stay strapped with a Mac, I was into all of that
I started rappin' and got nice as hell
If it wasn't for this, I might be doin' life in jail”
Kể cả khi đã theo đuổi âm nhạc, tiếng gọi của đường phố vẫn thôi thúc Big L, đặc biệt ở Harlem nơi được đánh giá đầy rẫy nguy hiểm và băng đảng, nơi mà “bạn có thể nghẹt thở bởi khói súng”:
“The streets be callin' me, like the crack be callin' Pookie
It ain't a dumb joke, listen to this young folk
'Cause where I'm from, you can choke from the gun smoke”
Những câu punchline trong các track này, nếu có, thì nó chỉ làm tăng màu sắc tả thực cho bức tranh xã hội dưới con mắt người da màu như L thôi. Bởi nếu nghe cả đoạn verse thì sự gai góc của nó là đủ gây sốc qua một câu chuyện tổng thể rồi. Và cái punchline ở đây chỉ như việc chà sát muối lên những vết thương không bao giờ lành của cái góc khuất xã hội này.
Và câu punchline gây sốc nhất trong sự nghiệp ngắn ngủi của Big L nằm ở chính hai câu liền sau đó
“Stay off the corners, that might be your best plan
Before you catch a bullet that was meant for the next man”
Bởi đó chính là lời tiên đoán về chính cái chết đột ngột của L.
Một buổi tối tháng 2 năm 1999, Big L bị một trong những người bạn thời niên thiếu cầm súng ngồi trên xe bắn 9 phát vào mặt và ngực ngay tại khu phố Harlem nơi anh lớn lên. Người ta không rõ nguyên nhân của vụ ám sát là do tay sát thủ nhầm L với người anh trai đang gây thù với các băng đảng hay vì cố tình trả thù khi người anh đang nằm trong khám. Nhưng rõ ràng L đã là người chết oan khi “đỡ đạn thay cho một kẻ khác” như trong lời rap của anh. Big L ra đi ở tuổi 24, ngay trước khi anh chuẩn bị ký hợp đồng thu âm với hãng Roc-A-Fella của Jay-Z.
Với tuổi đời cũng như sự nghiệp ngắn ngủi đó, Big L chỉ có được vài đĩa đơn, vài buổi ghi âm freestyle, một album chính thức và một vài album được tổng hợp sau khi anh mất.
Có thể nói khi còn sống, sự nghiệp của L cũng không quá thuận lợi để có được thành công thương mại. Phần lời và nhạc rất thô ráp của L trong album đầu khó tiếp cận số đông dù nếu nghe và hiểu thì mới thấy kỹ thuật của anh đáng sợ đúng như lời Nas từng phải thốt lên như thế nào. Nhưng nếu nghe đĩa The Big Picture phát hành sau cái chết của L, dù ta không thể rõ nếu anh còn sống thì âm nhạc sẽ khác đi ra làm sao. Có điều rõ ràng là cái năng lượng trong flow rap và kỹ thuật viết lời rap sắc lẹm như Big L vẫn phù hợp đến độ hoàn hảo với những con beat dễ nghe cho mainstream hơn như ở đĩa The Big Picture.
Đó là vì nhìn lại thì kỹ thuật rap của Big L thực sự quá trọn vẹn ở mọi yếu tố trong nhạc Hip Hop, giúp cho mỗi lần nếu L có tung đòn punchline ra, thì dù anh có nương tay đi chút, sức nặng của tác động lực đó vẫn đủ người nghe phải xếp anh trong top các rapper giỏi nhất mọi thời đại, chỉ bằng đúng 1 album chính thống của mình.
Hẹn gặp lại!
Kunt