“Yo, này thằng Biggie muốn tới buổi show tối nay đấy, và hắn cũng sẽ rủ thêm Tupac”
DJ Mister Cee bất chợt báo Big Daddy Kane cái tin đó. Đang ngày một mất danh tiếng trong giới Hip Hop, Tupac thì đang nổi như cồn còn sự nghiệp của Biggie cũng chuẩn bị phất như diều, Kane nghĩ ngay đến chuyện rủ hai tay đó làm bữa freestyle ngay tại buổi diễn chỉ có 10 phút ở Madison Square Garden. Một phần để tạo ấn tượng với người New York, một phần mượn danh hai tay rapper kia, đồng thời là cơ hội để so bì tài năng, vốn dĩ ăn sâu trong máu chiến của Kane.
Thế là cả hội: Big Daddy Kane, Notorious BIG, Tupac, và thêm Skyheim Da Rugged Child (người đã theo Kane suốt đợt tour bấy giờ) đồng ý làm màn trình diễn freestyle mà đến giờ vẫn được coi là huyền thoại. Lý do?
Đó là bản ghi âm duy nhất có góp giọng của ba huyền thoại Hip Hop. Chỉ có điều sau này khi người ta có nói đến phần trình diễn này, thì đoạn verse của Big Daddy Kane và Skyheim thường bị cắt mà chỉ tập trung vào hai người còn lại. Và khi hip hop fan nhắc tới old school hip hop, nhiều người chỉ nghĩ ngay đến giai đoạn thập niên 90. Trong khi thực tế là chỉ mới mấy năm trước đó, nửa cuối những năm 80 thì Big Daddy Kane mới thực sự là một trong số ít oldschool huyền thoại thuộc thế hệ cách mạng đầu tiên (cùng với Rakim, KRS One, ...) hay bị lãng quên.
Vào đầu thập niên 90, có thể nói cả Kane và Rakim đều đã mất vị trí độc tôn trong Hip Hop. Sự biến đổi của dòng nhạc này mạnh mẽ nhất từ nửa cuối những năm 80 đến những năm 90 sau này. Có điều dòng chảy Hip Hop quá mạnh để người nghe nhạc sau này thường hay lãng quên rằng trước những Pac, Biggie, Nas hay Wu Tang Clan, chúng ta từng có những Big Daddy Kane hay Rakim, những kẻ tiên phong làm khuấy động và cách mạng hoá âm nhạc Hip Hop. Ngoài ra, một phần lý do cho sự lãng quên này, với riêng Big Daddy Kane, là chính định hướng âm nhạc sai lầm và hình ảnh lạc lối mà anh từng một thời tự gây ra.
Nhìn lại, thực ra Kane chỉ có hai album đầu tay, Long Live The Kane (1988) và It’s A Big Daddy Thing (1989) là thực sự gây tiếng vang và đưa anh vào hàng ngũ huyền thoại. Chỉ bằng 2 đĩa đó, các rapper khác cùng thời và những anh em thế hệ sau đều phải ngả mũ trước kỹ thuật rap cực độc có khả năng dễ dàng tiêu diệt các MC khác. Có điều sau đó thì, Kane chuyển sang xây dựng hình ảnh một rapper khêu gợi, cuốn hút chị em.
Kane có ý tưởng phát triển hướng nhạc Rap êm ái pha R&B trữ tình, nhen nhóm xuất hiện từ hai đĩa đầu như bài “Smooth Operator” nghe còn đỡ, chứ ở bản “The Day You’re Mine” có phần hook mà do chính Kane hát nghe sởn da gà đến khiếp sợ. Kane đúng là có đôi tai yếu về phần thẩm âm nên các track tiết tấu chậm phong cách ballad như mấy bản tình yêu kể trên hoặc những bài mang tính xã hội hơn như “Children R The Future”, thì anh vẫn không tránh được cách thể hiện đầy sến sẩm của những khúc giai điệu, bất chấp nó vay mượn từ một bài hát tuyệt hay “Greatest Love Of All” của George Benson mà Whitney Houston có cover lại sau này. Đến album thứ ba trở đi, mà như Big Daddy Kane có nói là anh bắt đầu phát hành ồ ạt các album chủ yếu để hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng, thoát khỏi sự trói buộc của hãng đĩa, nhưng lại là theo phong cách của một rapper gợi tình. Hình ảnh đó khác xa một MC có lời rap sắc lẹm một thời, nhưng lại khớp với những tấm hình chụp Kane cởi trần khoe cơ bắp cuồn cuộn, mái tóc cắt vạt sành điệu, và thậm chí còn khoả thân cùng Madonna và Naomi Campell cho tạp chí Playgirl.
Thế rồi khi cái tin đồn ác độc là Kane bị dính HIV ập đến. Người ta đồn thổi là tại sao anh bị căn bệnh đó. Hay phải chăng anh là người đồng tính (một quan niệm về HIV – AIDS hồi đó)? Nếu thế Kane hẳn sẽ là rapper đồng tính đầu tiên trong ngành? Thảo nào anh mới tự dưng đi lột đồ chụp cho Playgirl chứ?
Tất cả những tin đồn và suy diễn đó dĩ nhiên đều sai toét. Cái đúng duy nhất chỉ là Big Daddy Kane mãi mãi mất đi cái uy của một MC lẫy lừng một thời dưới con mắt người yêu nhạc. May mắn thay, với những đồng nghiệp và một số fan hardcore của nhạc Hip Hop, tài năng khét tiếng của Kane vẫn giúp anh lưu được danh tiếng của một trong những rapper vĩ đại nhất mọi thời đại, một lần nữa, chỉ qua đúng hai album đầu tay kinh điển của anh.
Vậy thực sự, tài năng của Kane ở đẳng cấp nào để các đồng nghiệp của anh luôn kính trọng?
Quay lại câu chuyện mà tôi đã từng viết về Rakim. Năm 1986, Rakim đã gây sốc với toàn bộ dân trong nghề và người nghe Hip Hop về cách gieo vần và kiểu flow mang tính đột phá; thì Big Daddy Kane vào năm 1987 gây choáng với thị trường qua kỹ thuật rap và tốc độ flow tăng nhanh, thứ khiến cho mọi người nhận định Kane gần như không có đối thủ cân sức. Từ Kool Moe Dee, Ice T đến RZA của Wu Tang Clan, Eminem đều hết lời ca ngợi.
Cùng Rakim, Big Daddy Kane là một trong những người tiên phong sử dụng rất nhiều từ cùng vần trong cùng một câu. Sự xuất hiện các âm này với mật độ dày đặc, được đọc trong tốc độ flow nhanh làm cho các chữ như lồng xoắn vào với nhau.
Ở verse đầu của bài “Raw”, track solo đầu tiên mà Kane có đoạn:
“I appear right here, and scare and dare, a mere musketeer / That would dare to compare, I do declare”
Nhìn kỹ sẽ thấy các cụm từ cùng âm vần như sau:
- “I”, “right”, “I”
- “appear”, “here”, “mere”, “musketeer”, “declare”
- “scare”, “dare”, “dare”, compare”
- “to”, “do”
- Đặc biệt vần đa âm xuất hiện ở “appear”, “a mere” và “musketeer” là một lớp nữa.
Như vậy là chỉ 1 câu dài 19 từ mà chỉ có 2 từ là có vẻ không liên quan đến âm vần nào cả, còn lại đều gắn kết thành một mắt xích chặt chẽ. Cứ nghe Kane rap thử đoạn này thì biết.
Ở toàn bộ verse thứ ba bài “Raw”, Kane rap:
“Give a speech like a reverend, rappers start severing / And in my lifetime, believe I've never been
Beaten, or eaten and just tooken out / You know, come to think about it, I keep MC's looking out
And real nervous when I'm at your service / Give me that title, boy, you don't deserve this
I work like a slave to become a master / And when I say a rhyme, you know that it has to
Be perfectly fitted, cause I'm committed / The entertainer and trainer and Kane'll get with it
I go and flow and grow to let you know / I damage ya I'm not an amateur but a pro-
-fessional unquestionable without doubt superb / So full of action, my name should be a verb
My voice will float on every note / When I clear my throat, that's all she wrote!
The minute that the Kane starts to go on / Believe it's gonna be smooth sailing so on
As I put other rappers out of their misery / Get them in a battle and make them all history
Ruling and schooling MC's that I'm dueling / Watch them all take a fall as I sit back cooling
On my throne, with a bronze microphone /Hmm, God bless the child that can hold his own
Cause I get raw”
Ở đây, có rất rất nhiều các cụm từ cùng âm vần, nên tôi chỉ điểm những âm nổi bật. Đó là các cụm từ không hoàn toàn đồng âm nhưng lại vẫn vừa đủ để thành vần như:
- “reverend”, “severing”, “never been”
- “nervous”, “service”, “deserve this”
- “master” và “has to”
- “damage ya” và “amateur”
- “-fessional” và “unquestionable”
- “superb” và “a verb”
- “misery” và “history”
- “ruling”, “schooling”, “dueling”, “cooling”
- “on my throne”, “with a bronze”, “microphone”, “hold his own”
Các cụm này gồm cả những từ ghép lại để gieo vần với cả từ đơn, và có lúc số âm được lặp lên đến 3 âm. Đã thế Kane còn lôi trạng từ “to” ghép vào thành vần đa âm và ngắt đôi từ “pro / fessional” chỉ để gieo vần nửa sau với âm “-questionable” trong từ “unquestionable” liền sau. Những kỹ thuật này có thể đã phổ biến và dường như có vẻ không quá khó ở thời đại bây giờ, nhưng ở giai đoạn đó, đó là cuộc cách mạng. Các rapper liên tục, trong thời kỳ vàng của Hip Hop đó, phá vỡ định kiến và mở rộng thêm các quy luật trong kỹ thuật. Vì thế có thể nói Kane chính là kẻ tiên phong trong sử dụng vần đa âm siêu đẳng, một kỹ thuật ít được dùng trước đó vì sự phức tạp của nó.
Mà không phải vì nặng kỹ thuật mà nội dung của phần lời lại nhẹ hều. Nhìn đoạn trên nếu dịch sơ qua sẽ là: “Bài phát biểu như một đức giáo sĩ, khiến các rapper liền bị chia rẽ / Và trong cuộc đời, tao chưa từng bị đánh bại, ăn tươi hay đánh què / Mày biết không, cứ nghĩ xem, tao khiến các MC phải canh chừng / Và thực sự khiếp sợ khi mày bị thanh trừng / Đưa ngay tao danh hiệu đấy, cu, bởi mày không phải đối thủ / Tao từng phải cày như nô lệ cho đến ngày làm chủ / Và khi tao nói một vần, mày sẽ biết ngay nó rằng / Chuẩn đến hoàn hảo, vì tao không lằng nhằng / Một nghệ sĩ giải trí, kẻ đào tạo và Kane luôn làm được / Tao đến, rap và lấn át để mày khỏi xấc xược / Tao huỷ hoại mày, tao không phải thằng amateur / Đúng thực một tay chuyên nghiệp hạng super / Đủ các ngón nghề, mà tên tao xứng đáng thành động từ / Giọng tao bay trên từng nốt / Và khi tao hắng giọng, là đã ra những lời vàng ngọc / Cái giây phút mà Kane chuẩn bị vào cuộc / Tin tao đi rằng đây sẽ là màn diễn cực mượt / Vì tao giúp chấm dứt nỗi đau của các rapper chưa kịp bàng hoàng / Bằng cách lôi chúng vào cuộc đấu để chúng là dĩ vãng / Làm chủ và dạy dỗ đám MC mà tao cho đo ván / Nhìn chúng ngã xuống khi tao ngồi thư giãn / Ngay trên ngai vàng với chiếc micro đồng / Hmm hẳn Chúa phù hộ cho đứa trẻ có thể làm chủ cả đám đông / Vì tao chơi cực rát”
Ví dụ thứ hai nằm ở bài “Set It Off”. Kane bắt đầu mấy khuông nhạc đầu acapella với phần bắn tỉa:
“Let it roll, get bold, I just can't hold / Back, or fold cos I'm a man with soul / In control and effect, so what the heck / Rock the discotheque and this groove is what's next”
Không cần beat, anh cho một tràng tiểu liên “roll”, “bold”, “hold”, “fold”, “soul”, “control”; rồi chuyển sang “effect”, “heck”, “discotheque”, “next”. Từ “control” dù ở vế của âm vần mới nhưng nó lại liên kết cùng âm với vế trên, một cách xích các mắt xích lại như Notorious BIG rất hay dùng, dù không được dày đặc về âm vần như này.
Khi trống vào nhịp phát là Kane tấn công bằng: “Attack, react, exact, the mack'll move you with / A strong song, as long as you groove to this”
Với lối rap nhanh, việc dùng nhiều âm vần liên tùng tục sát nhau với chỉ 5 từ đầu tiên đã dính chặt chẽ đến vậy làm cho câu rap của anh thực sự sướng tai. Đến độ những bài rap như này của Kane, không cần có câu hook nào bắt tai, không cần beat nào quá xuất sắc, cũng đủ lôi kéo đám đông ở những đoạn verse dài.
Những lối gieo vần sáng tạo khi tạo cụm từ gần nghĩa nhau như “Feel my blood fist, or my death kiss” rất thông minh, hoặc lại kiểu đa âm chỉ trong một câu “Supreme in this era, I reign with terror” hay “But my apparatus is up to status” lặp những 4-5 âm liền, một kỹ thuật mà Eminem cực chuộng và luôn nỗ lực áp dụng trong các bài rap sau này của anh. Và đỉnh nhất phải là “Problem, I can sneeze, sniffle and cough / E-e-e-even if I stutter I'mma still come off”, một mặt vẫn vẫn đa âm “I can sneeze” dính với “even if”, “stutter” với “I’mma” và “sniffle and cough” với “still come off”, và một mặt là diễn đạt cách nói lắp “e-e-e-even” trên tốc độ tempo nhanh mà không lệch nhịp phát nào. Phải đúng là, như ý nghĩa câu đó, “Vấn đề là tao có thể hắt xì, sổ mũi và ho / Th-th-th-thậm chí nếu tao nói lắp thì tao vẫn chơi ra trò”.
Với kỹ thuật ở một đẳng cấp hơn hẳn mấy bậc so với rap phổ thông bấy giờ, rõ ràng khi chiến đấu, Kane chính là “con dao rựa” sắc lẹm trong quân đội còn những người khác chỉ là “dao cắt bơ” mà trẻ con cũng dùng được, như cách anh tự ví trong bài “Ain’t No Half-Steppin’”: “Ready to die because you're petty / You're just a butter knife, I'm a machete”
Có cảm giác như Kane gieo vần theo cách này tự nhiên như bản năng đã ăn sâu trong máu. Thế nên, những kiểu câu “I seize and freeze MC's with these degrees / Put me to my knees, or at ease? Chiiiillld, please” trong bài “Mortal Combat” xuất hiện nhan nhản. Ngay câu đầu là một tràng cặp 2 âm 1 “I seize”, “and freeze”, “MC’s”, “with these”, “degrees” và chỉ hơi thưa hơn ở câu sau “put me”, “my knees”, “at ease”, “chiiiillld please” hẳn phải khiến các rapper khác phải khóc thét vì nể phục. Vì kiểu dày đặc như thế này cho đến nay cũng đâu phải mấy rapper nào làm được, và đồng thời lời lẽ sắc lẹm của Kane vẫn được bảo đảm, chưa kể nó còn đẩy mức tiêu chuẩn cho nhạc Hip Hop chất lượng lên một tầm cao mới.
Thế nên, bất chấp những hướng đi lạc lối sau này của Kane, thật khó có thể phủ nhận tài năng của huyền thoại này. Và phải công nhận với những người như anh hay Rakim, nhạc Hip Hop mới được khai sáng theo những hướng phát triển mới. Người ta vẫn nói “phong độ là nhất thời, đẳng cấp là mãi mãi”. Những gì mà Kane cống hiến cho nhạc Hip Hop, dù chỉ qua hai album đầu tay đó, không thể phủ nhận được, và sẽ mãi là sách giáo khoa nâng cao cho các rapper trẻ sau này phải học theo. Những lời vàng ngọc ở cuối bài “Mortal Combat” là như vậy:
“Vì chỉ có chỗ cho một người thày / Những lời thông thái sẽ đến được tai mày / Ta dạy tự do, công bằng và bình đẳng / Tạm biệt những người anh người chị đi theo ta rằng / Có nhiều người đầu óc mu muội trong chúng ta / Là nô lệ, từ trong tâm trí mong muốn quyền lực bao la / Đó là tại sao trước khi ta thả quả bom / Ta nói tạm biệt tới đất nước Islam (*)”
(Lời gốc: “‘Cause there's only room for one teacher / Wise words from a wise man'll reach ya / I teach freedom, justice and equality / Peace to the brothers and sisters and follow me / Plenty poisoned minds of the people are ours / Slaves, from mental death in power / That's the reason before I drop this bomb / I say peace to the Nation of Islam”)
Hẹn gặp lại!
(*) Nation of Islam: một tổ chức tôn giáo được thành lập với mục đích chinh trị thời nửa đầu thế kỷ 20 bắt nguồn từ Detroit, Mỹ, với mục tiêu đấu tranh đòi quyền lợi cũng như động viên tinh thần người Mỹ gốc Phi đứng lên đòi bình đẳng.
Nation of Islam và người lãnh đạo nổi tiếng nhất của họ là Malcolm X sau đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận của rất nhiều thế hệ mỗi khi sự bất công sắc tộc được đề cập.
Kunt