Năm 1997
Trong bản video clip bài “The Rain (Supa Dupa Fly)”, đây là lần đầu Missy Elliott xuất hiện trước công chúng. Thế mà cô khoác lên người bộ cánh phồng lùng bùng màu đen trông không khác gì cái túi rác bán ở siêu thị. Đã thế cô còn đứng trước máy quay dùng lens lồi như mắt cá làm mọi tỷ lệ mặt và người của cô bị méo mó cong veo và xấu xí hơn.
Giữa đại dương hằng hà sa số các nghệ sĩ đủ thể loại, rồi nằm trong tập thị trường riêng về nhánh Hip Hop, Missy hội tụ đủ thứ điểm yếu khó mà hút khách: là nữ giới, da màu, lại đọc rap cạnh tranh với cả tá đàn ông, và thân hình thừa cân quá khổ.
Thế là dù cho trước đó cô đã có những thành công với vai trò nhạc sĩ viết nhạc cho các nghệ sĩ trẻ khác như Aaliyah, nhóm nữ 702, hay Destiny’s Child, mấy tay chủ hãng đĩa không muốn cô theo đuổi nghiệp solo. Với số đo cân nặng vượt xa với tiêu chuẩn mi nhon trong giới nghệ thuật, Missy Elliott không khác gì một quân bài “nhép” không đủ để mang đi chiến đấu.
Thế mà thành công của video clip lẫn single của bài “The Rain (Supa Dupa Fly)”, và sau đó là album đầu tay lại chứng tỏ cô là bộ bài tứ quý, đánh đâu thắng đó.
Những khung hình cá tính mang tính đột phá của cô rapper có phong cách trang điểm và thời trang đầy màu sắc gây tò mò cho người xem. Những phân đoạn vũ đạo rất đẹp làm ca khúc trở nên hấp dẫn hơn. Phần nhạc mở đầu của cây đàn bass bập bùng nhưng không quá đặc tiếng nghe cực ngầu. Tiếng hát của khách mời Ann Peebles gây chú ý bởi câu hát “the rain” cuốn lên cao bằng giọng giả thanh xen với tiếng rap trầm của Missy Elliott.
Dù lời rap không hề phức tạp qua nhịp điệu chậm rãi, Missy có cách thể hiện âm sắc của lời rap như một track nhạc trong bài cực kỳ hiệu quả. Những âm từ đơn giản được Missy tạo hiệu ứng âm thanh như: “Beep, beep, who got the keys to the Jeep, v-r-rrrrroooooom” nhại tiếng xe nổ máy; rồi lặp từ “me” trong “It be me, me, me and Timothy” để chủ yếu láy âm “i” và ám chỉ tên riêng viết tắt của cô (M.E.); và cuối cùng “Oh, Missy, try to maintain
Icky-icky-icky-icky-icky-icky-icky” được rap tông cao lên bằng giọng giả tạo cảm giác tiếng scratch đĩa than của DJ trên bàn turntable.
*****
Năm 1999
Trong video clip bài “She’s A Bitch”, Missy Elliott xuất hiện trong bộ dạng quái dị, trang phục đen bằng da, đôi kính đen to che hết hai bên mắt kéo dài ra sau chỉ để hở cái đầu trọc lốc, nhìn như một tên phản diện trong mấy phim siêu nhân. Như vậy là “độ xấu” trong diện mạo của Missy lại được đẩy lên tầm cao mới.
Căn phòng cô đứng trong đó được phủ bằng các dải đèn LED như trong những bộ phim viễn tưởng, hợp với phần nhạc soundtrack mang âm sắc tương lai đi trước thời đại của nhà sản xuất nhạc Timbaland, anh bạn thân chí cốt luôn sát cánh cùng Missy trong phần lớn các sản phẩm âm nhạc của cô.
Nhạc bài này thể hiện sự thiếu “tươi sáng” trong album thứ hai, nếu so với bài “The Rain (Supa Dupa Fly)” và album đầu tay trước đó. Tiếng synth kinh điển của Timbaland là thứ làm “tối” màu đi của beat. Những cú beatbox đặc trưng trong nhạc Timbaland cũng xuất hiện đẩy nhịp điệu thêm tiếng thở của con người.
Và cái hay nhất là nhịp chùm ba ở đầu mỗi khuông nhạc khiến cả bài như bị kéo chậm lại rồi chạy nước rút phía cuối đầy sáng tạo.
Quay lại cờ líp của bài hát, “độ xấu” mà Missy cố ý bôi ra để tô điểm nhân vật “bitch” trong tên bài hát. Từ này là một từ khinh miệt dùng với phụ nữ, mà đặc biệt cánh đàn ông da màu như mấy tay rapper rất hay dùng trong bài rap. Do đó, Missy lại cố tình ôm trọn thêm những thứ xấu xí nhất về người phụ nữ để thể hiện cái tôi và niềm tự hào nữ giới.
“Whatcha talk? Whatcha say? Huh? / Gotta flow, gotta move it slow, huh? / Better you runnin' out the door, huh? / You gon' be a long lost soul, whacha say? / Yippee yi yo, yippee yi yi yay / Put me on stage, watchin' niggas feel me / Put my shit on wax, watch it blaze like me / Go yippee yi yo, yippee yi yi yay”
Missy tự thấy hài lòng cả khi cô có là “bitch” theo nghĩa hạ thấp danh dự người phụ nữ. “Yippee yi yo, yippee yi yi yay”, lại bằng những âm sắc của lời rap, Missy như cô nàng nữ cao bồi mà trong bản clip nhìn đầy dữ tợn với cặp môi tô son đen bóng, với sức mạnh nữ giới có để hạ gục bất kỳ kẻ nào định lăng mạ cô.
****
Năm 2001
Trong video clip bài “One Minute Man”, giai điệu ngọt ngào của chất nhạc R&B cứ tưởng sẽ không có mấy kiểu bẩn bựa như hình ảnh chiếc cổ của Missy dài ngoằng ra như con rắn hay miếng nước bọt nhổ ra từ mồm của cô bay ngược vào họng một anh trai phía sau trong clip bài “Get Ur Freak On”. Vậy mà, Missy vẫn sáng tạo ra một clip về chuyện tình dị hợm không kém ở ca khúc “One Minute Man” này.
Đầu tiên phải nói là nhạc của Missy Elliott rất hay nhờ nó là thứ Hip Hop có pha lẫn với R&B hài hoà. Như trước đó nhóm nhạc nữ TLC có pha trộn với tỷ lệ R&B là 2/3 và Rap là 1/3 thì trong nhạc của Missy, không thể tách biệt được chúng. Cô xen câu hát giữa đoạn rap. Cô rap như hát mà hát cũng như rap. Các single đầu tiên của mỗi album được Missy tập trung bắn lời rap, và đến các single liền sau đó là những giai điệu R&B trữ tình qua giọng hát của cô rapper đa tài. Do danh giới không rõ ràng của hai thể loại luôn đan xen trong các album, lời rap của Missy tự dưng có âm sắc riêng vừa là giai điệu vừa là nhịp điệu, vì thế ca từ của cô không nặng tính chuyên sâu và phức tạp như những rapper kỹ thuật khác.
Là single thứ hai của album thứ 3, ca khúc “One Minute Man” vì vậy chính là một bài Hip Hop có giai điệu. Ở đây, cô hát và nhường phần rap cho khách mời Ludacris và Trina. Khác cái là nội dung bài hát hài hước kể về mấy anh trai “một phút”, sớm kết thúc màn mây mưa trong một nốt nhạc khi đối phương nữ còn chưa kịp ngáp phát nào. Trong video clip, mở đầu là một anh chàng hỏi giá phòng khách sạn, cô lễ tân trả lời giá $10 một phút và không quên nhận xét anh chắc chỉ mất $5 và đưa anh ta cái đồng hồ đếm giây kèm theo chìa khoá phòng.
Missy Elliott sau đó xuất hiện cùng đoàn vũ đạo trong bộ cánh đẹp, không quái dị như mọi khi. Vẫn là những màn nhảy cực đẹp chuyên xuất hiện trong clip của cô. Thế rồi chưa đầy 30 giây sau, đổi cảnh sang cô đang ở trong phòng với một anh da màu cởi trần nằm phía sau đợi. Missy liền đưa hai tay lên nhấc hẳn cái đầu của cô lìa khỏi cổ. Một tay cầm cái đầu còn tay kia vẫn múa nhảy, và cái đầu của cô vẫn hát những giai điệu êm ái. Tôi rất khoái cái thâm thuý mà Missy đưa vào trong clip này với hành động “give head” (nghĩa bóng cho “thổi kèn”) theo lối diễn đạt nghĩa đen. Dị là cái đầu của cô để nằm nghiêng ở trên mấy cái lồng chim, còn cơ thể cô chỉ nhảy uốn éo cạnh anh trai kia, ý là cô cũng chẳng buồn “give head” cho anh ta.
Video clip nhạc này còn đỉnh ở chỗ, khác với bản studio, Missy và Timbaland đưa vào khúc chuyển beat khác hẳn ở cuối bài cho phần outro ngay sau đoạn rap của Trina một cách mượt mà, như hình ảnh Missy nằm trên sàn nhà, vừa trườn như con rắn vừa bắn rap ở 30 giấy cuối video clip, đưa bài “One Minute Man” này lên hẳn tầm cao mới.
*****
Năm 2002
Trong video clip bài “Work It”, cú scratch đĩa hoàn hảo mở bài đánh dấu cột mốc album thứ tư của Missy Elliott có sự tham gia của Timbaland. Trong khung hình chỗ vui chơi trẻ em bị bỏ hoang, Missy xuất hiện trong tư thế thẳng cẳng bị kéo lê xềnh xệch trên nền đất đầy sỏi. Không dừng ở đó, ở khung hình tiếp theo cô đóng vai nữ DJ mặt và môi tím thâm xì với đàn ong đang bâu đầy mặt và bàn turntable. Để quay được đoạn clip đó, Missy chấp nhận cho đàn ong thật bám lên người, mà vẫn có gan mở miệng rap.
“Is it worth it? Let me work it / I put my thing down, flip it and reverse it / Ti esrever dna ti pilf, nwod gniht ym tup / Ti esrever dna ti pilf, nwod gniht ym tup / If you got a big *elephant trumpet*, let me search ya / And find out how hard I gotta work ya / Ti esrever dna ti pilf, nwod gniht ym tup / Ti esrever dna ti pilf, nwod gniht ym tup / C'mon”
Câu hook rất bắt tai. Và cái bắt tai đó nằm ở đoạn lời nghe như chuỗi từ tưởng vô nghĩa “Ti esrever dna ti pilf, nwod gniht ym tup”, nhưng hoá ra nó là những lời tua ngược băng lúc ghi âm của “put my thing down, flip it and reverse it”, nghe mượt đến mức có nhiều người mãi về sau mới phát hiện ra ý đồ đó của Missy. Trên nền beat tối giản nhưng cực ngầu của Timbaland, những đoạn hình cũng được tua xuôi tua ngược khi Missy và đoàn vũ công đang nằm bỗng đu người dậy, và cú lộn người xoay qua xoay lại là thứ hiếm được chiêm ngưỡng trên các kênh truyền hình ca nhạc. Bản thân nội dung bài rap cũng là lời tuyên bố quyền làm chủ của người phụ nữ như Missy Elliott trong việc cua giai và trong mối quan hệ nam nữ, giành lại thế cân bằng từ giới rapper mày râu vốn hay đi khoe khoang thành tích.
“I'd like to get to know ya so I could show ya / Put the pussy on ya like I told ya / Give me all your numbers so I can phone ya / Your girl acting stank, then call me over / Not on the bed, lay me on your sofa / Call before you come, I need to shave my chocha”
Hiếm khi thấy một nữ giới dám kể cả chuyện “cạo sạch vùng kín” / “shave my chocha” trước khi hẹn hò như cách Missy làm. Một lần nữa, thông điệp của cô là niềm tự hào của phái yếu giành lại quyền lực trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Đó cũng là lý do Missy đưa những khung hình tuyệt đẹp của cô khoác chiếc áo in hình Aaliyah phía sau lưng và chiếc xe ô tô sơn hình Aaliyah và Left Eye, để tưởng nhớ tới hai nghệ sĩ trẻ đã ra đi quá sớm khi ở đỉnh cao của sự nghiệp. Là người khởi nghiệp vươn lên mọi định kiến của ngành công nghiệp âm nhạc, Missy luôn giang tay hỗ trợ các nữ đồng nghiệp và các nghệ sĩ trẻ khác, với mong muốn họ có được cơ hội thể hiện mình, và một ngày có được một sự nghiệp âm nhạc lẫy lừng giống như cô.
*****
Năm 2015
Trong buổi trình diễn ở Super Bowl XLIX ngày đầu tiên của tháng 2, với tư cách khách mời từ nhân vật chính Katy Perry, sự góp mặt của gạo cội Missy Elliott là điểm sáng của chương trình khi cô trở lại sân khấu sau bao năm vắng bóng. Màn biểu diễn của Missy với dàn vũ đạo điêu luyện cùng các hình ảnh ánh sáng đẹp mắt, như bước ra từ những bản video clip nhạc để đời của Missy, càng khiến người xem chợt nhớ lại một thời thống trị bảng xếp hạng nhạc Hip Hop của nữ rapper da màu cực kỳ tài năng này. Các ca khúc “Get Ur Freak On”, “Work It” và “Lose Control” đốt cháy năng lượng sân khấu góp phần cho màn biểu diễn của Katy Perry sau đó thêm phần sôi động.
Sau buổi trình diễn ở Superbowl với Katy Perry ngày đó, có nhiều fan nghe nhạc trẻ lên mạng hỏi nhau “Missy Elliott là ai vậy?”.
Đối với các fan âm nhạc thế hệ trước, Missy Elliott đơn giản là cô nàng quá khổ trùm chiếc túi rác, là cô nàng dữ tợn đầu trọc cá tính mạnh mẽ, là cô gái không đầu, là cô DJ mặt xám xịt ong bu đầy mặt và nhiều nhân vật nữa trong các video clip nhạc đi trước thời đại.
Tháng 6 năm 2019, Missy là nghệ sĩ Hip Hop thứ ba đã được vinh danh vào Songwriters Hall Of Fame một cách hoàn toàn xứng đáng. Lý do vì không mấy rapper lại theo đuổi thứ văn hoá của Hip Hop trọn vẹn như Missy Elliott: từ âm nhạc, lời ca, đến vũ đạo và các bản video clip như những bộ phim ngắn, được thể hiện bằng sự tự do vô hạn trong cách sáng tạo.
Nhìn lại, có mấy rapper biết cách rap mấy câu từ đơn giản ví dụ như “ra-ta-ta / Ra-ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta” (bài “Work It”) mà lại vẫn hay? Vì với Missy Elliott, các tác phẩm Hip Hop của cô đâu chỉ nằm ở những đoạn rap.
Hẹn gặp lại!
Kunt